Doe-het-zelf stad

In minder dan een halve eeuw vertienvoudigde de bevolking van Lima. Bij gebrek aan sociale woningen, regelen nieuwkomers het zelf: ze bezetten een stuk land en bouwen zelf hun huizen en infrastructuur.

Hoe snel groeit Lima?

Al vanaf het moment dat Lima in 1535 door de Spanjaarden werd gesticht, was het een belangrijke stad die gestaag groeide. Vooral vanwege de haven die de nieuwe kolonie verbond met Spanje. Vanaf 1940 groeide Lima echter explosief: talloze migranten trokken vanuit de Andes naar Lima om werk te zoeken. De migratiestroom werd versterkt in de jaren ’80 en ’90 toen boeren het platteland ontvluchtten vanwege het geweld van het Lichtend Pad.

In minder dan een halve eeuw vertienvoudigde de bevolking. Met 10 miljoen inwoners, is Lima, na Mexico City en Sao Paulo de grootste stad van Latijns-Amerika. Jaarlijks komen er 15 duizend nieuwkomers bij. Future_cities_demografie

Wat zijn pueblos jovenes?

Met pueblos jovenes worden de jonge wijken in de periferie van Lima bedoeld; ze zijn met eigen handen door migranten gebouwd en min of meer willekeurig aan de noord- en zuidkant van de stad vastgeplakt.

Het stadsbestuur wist geen raad met de stroom migranten die vanaf 1940 naar de stad trok. Bij gebrek aan woningen, voornamelijk voor arme migranten – investeringsmaatschappijen en banken had zich gestort op huizen voor de midden- en hogere inkomens – bezetten nieuwkomers stukken braakliggend terrein aan de rand van de stad waar zelf hun huizen bouwden en basis infrastructuur aanlegden.

_MG_2722_MG_2237-1

Al naar gelang de financiële mogelijkheden verbeteren families zelf hun huizen. In veel pueblos jovenes heeft de overheid basisvoorzieningen als licht en elektriciteit aangelegd. Meestal in tijden van verkiezingen wanneer kandidaten soms letterlijk onderhandelen over stemmen met bewoners of grondhandelaren.

_MG_1413

In een pueblo joven gaat welvaart in drie stappen: je begint met een huis van golfplaat en plastic, als het goed gaat, vervang je het door hout en later door baksteen.

Mag je zomaar overal een huis bouwen?

Urban management was in Lima lange tijd een kwestie van laissez-faire. De overheid vond het wel makkelijk om geen zorgen te hebben over de behuizing van arme migranten. Sinds 1961 is het officieel toegestaan om een stuk woestijn in de periferie van Lima te bezetten en er een woonwijk te bouwen._MG_2654

Een schimmige zaak blijft het echter wel. Er is een levendige handel in grond ontstaan – overal in de stad zijn kantoortjes van grondhandelaren die een stuk Lima verkopen. Niemand die ondertussen precies weet van wie de grond is en welke grond je wel of niet mag bebouwen. Veel bewoners onderhandelen met de overheid over eigendomspapieren. Ondertussen is het oppassen geblazen; niemand laat zijn huis alleen, zelfs niet voor een korte vakantie. Iedereen kent de verhalen van mensen die terugkwamen en een andere familie in hun huis vonden. Zie dan nog maar eens je huis terug te krijgen op een stuk grond wat officieel niemandsland is.

Is dit fenomeen typisch voor Lima?

Nee, elke grote stad heeft zijn sloppenwijken of favela’s waar bewoners de regie voeren in plaats van de overheid. De Peruaanse overheid heeft zich alleen nog minder dan in andere grote Zuid-Amerikaanse steden bemoeid met behuizing voor migranten waardoor bijna de hele periferie van Lima bestaat uit uitgestrekte zelfbouwwijken.

Zelfs transport werd vanaf de jaren negentig door de inwoners zelf geregeld. In een poging de werkgelegenheid te bevorderen, liberaliseerde president Fujimori de transportsector. Iedereen die het kon en wilde kon stadsgenoten gaan vervoeren. Een vloek en een zegen tegelijk: Het aantal bussen steeg van 10 naar 50 duizend en Lima werd een van de meest vervuilde steden van het continent. Maar er was wel altijd en overal vervoer – nog altijd hoeft niemand in Lima verder dan 500 meter te lopen voor een busje of een motortaxi. Iedereen heeft toegang tot werk, onderwijs of gezondheidszorg en dat zorgde er onder andere voor dat in een korte tijd een record aantal mensen kon opklimmen naar de middenklasse.

_MG_1377

In de bergachtige buitenwijken van Lima zijn motortaxi’s het populairste vervoersmiddel.

Verandert het beleid nu de economie groeit?

Er is nog altijd een groot tekort aan goedkope huur- of koopwoningen in Lima. Dus wie met weinig geld arriveert, is nog steeds gedwongen zijn zelfgebouwde huis vast te plakken aan de rand van de stad. In de wijk Pachacutec zijn dat naar schatting dagelijks 40 families. De problemen in deze wijken zijn enorm: zo’n 110 duizend woningen staan op instorten en zo’n 2 miljoen Limeños hebben geen toegang tot het waternet en krijgen water via watertanks wat tien tot vijftien keer zo duur is.

_MG_2761

De pueblos jovenes van het eerste uur veranderen ondertussen van sloppenwijk in surburb. Door de groeiende economie en een links bestuur is Peru erin geslaagd om in korte tijd een kwart van de arme bevolking aan een middeninkomen te helpen. De migrantenwinkeltjes zijn uitgegroeid tot bloeiende ondernemingen en de zelfgebouwde huizen worden vervangen door degelijke appartementen. Mega Plaza en Royal Plaza zijn de grootste shoppingsmalls van het continent en ze zijn niet anders als luxe winkelcentra in de rest van de wereld – inclusief een metroverbinding met de binnenstad. Het enige verschil is de locatie, namelijk in Los Olivos, een voormalige sloppenwijk.

Bekijk het project